Het Schaarsbergenpad in Arnhem

Ontdek het afwisselende buitengebied van Schaarsbergen en Arnhem. Wandelen over landgoed Warnsborn, langs weitjes en heidevelden, over lanen en een schaapsdrift, langs vijvers en sprengen. Klompen aan, rugzak op en gaan!

De Groote Kweek

Deze hallenhuisboerderij is rond 1900 gebouwd als tabakskwekerij. Net als op andere plaatsen in Nederland werd hier tot midden 20e eeuw tabak geteeld voor pijp- en snuiftabak. De tabaksbladeren hingen in de grote schuur te drogen. De laatste generatie boeren, de familie Rap, had hier tot 2017 een gemengd bedrijf met schapen, koeien en kleinschalige akkerbouw. Ook introduceerden ze de prachtige Lakenvelder koeien.

Schaapsdrift

De schapen werden vroeger elke dag vanuit de schaapskooi over de schaapsdrift naar de heidevelden van de Hoge Veluwe en Planken Wambuis gedreven om daar te grazen. Aan beide kanten langs de schaapsdrift ligt een wildwal, een soort dijkje van plaggen met een geul ernaast. Er stonden stekelige, dichte struiken op om te voorkomen dat de schapen de akkers op zouden lopen. Op de heide naast de schaapsdrift broeden onder andere nachtzwaluw, leeuwerik, boompieper en roodborsttapuit. Er leven levendbarende hagedissen en zandhagedissen. Bij het kleine ven komen bijzondere libellen voor zoals de venglazenmaker en zwarte heidelibel.

Grafheuvels

In dit gebied zijn elf grafheuvels te vinden uit de periode 2500 v.Chr. (klokbekercultuur) tot 1200 v. Chr. (wikkeldraadbekercultuur). Onderzoek in 1947-48 leverde allerlei vondsten op zoals een standvoetbeker en een vuurstenen bijl. Ook werd duidelijk dat de boeren die hier toen leefden, hun doden bijzetten in uitgeholde boomstammen. De grootste grafheuvel van Noordwest-Europa staat ook wel bekend als de Meelworstenberg, naar het favoriete middageten van de archeologische opgravers: boekweitmeel gekookt in een darm.

Vijverberg

De vele oude bomen maken dit een goed leefgebied voor boommarters. Sommige beuken dateren nog van begin 19e eeuw, toen hier een landschapspark van werd gemaakt ter recreatie, met slingerende paden, bruggetjes, watervalletjes, vijvers en zelfs een grot. Veel mensen bezochten landgoed de Vijverberg. De wandelende schrijver I.A. Nijhoff schreef in 1828: “Langs eenen donkeren gang daalt men in hetzelve neder, tot aan een klein vertrek, uitkomende aan eene beek, die zich, door de hoogten, welke haar aan beide zijden insluiten, met moeite den weg schijnt te banen: het flaauwe licht, door de opening tussen de beide heuvels doorgelaten, nog gedeeltelijk onderschept door het heestergewas, dat de beek omzoomt, doet eene bevallige werking in dit onderaardsch verblijf, waar in den zomer de verkwikkelijkste koelte heerscht”.

Zessprong

Op landgoed Warnsborn zijn veel stervormige kruisingen te vinden. De tussenliggende vakken zijn vaak als bosgrond aangeplant. Bijzonder aan déze zessprong is dat de vakken in gebruik zijn als landbouwgrond. De taartpunten zijn verdeeld door bomenlanen. Oorspronkelijk waren dit overal dubbele bomenrijen, zo kregen de beuken niet de neiging in de breedte te groeien maar in de hoogte. De afstand tussen de dubbele rijen is één Rijnlandse roede: 377 cm, de regionale standaardmaat voordat het metriek stelsel werd ingevoerd.

Natuurlijke oversteek

Voor kleine zoogdieren en vlinders kunnen de grote weilanden en akkers een hindernis zijn. Langs deze ecologische verbindingszone van onder andere hazelaar, Gelderse roos, kardinaalsmuts, sleedoorn en vlier kunnen ze toch de oversteek maken. De visie op landschapsontwikkeling en natuurbescherming verandert voortdurend. Hier is het verschil mooi te zien tussen de parkachtige aanleg met beuken- en eikenlanen én deze aangelegde route voor kleine dieren ter vergroting van de biodiversiteit.

Sprengen

De diepe insnijdingen in het landschap zijn veroorzaakt door afschuivende modderstromen tijdens de laatste ijstijd. Op de Veluwe ontstond een enorme grondwaterbel. Hierin is de druk nog steeds groot en aan de randen van de stuwwal welt het water spontaan op. De sprengen in de diepte zijn door mensen gegraven bronnen. Meestal werden sprengenbeken gegraven om watermolens aan te drijven, hier om het landgoed te verfraaien met stromend water. Bijzonder op Warnsborn en Vijverberg is dat het water vanuit de vijvers naar het noorden stroomt, waar het in de zanderige grond zakt, en niet naar het zuiden richting de Rijn. Dit diepe dal wordt ook wel ‘Klein Zwitserland’ genoemd.

IJskelder

Achter de kapel van Groot Warnsborn ligt de ijskelder. Vroeger werd hier ’s winters natuurijs opgeslagen, dat in de zomer werd gebruikt voor het koelen van voedsel en dranken. Nu biedt de kelder onderdak aan vleermuizen, waaronder zeldzame soorten als franjestaart en vale vleermuis. In de Tweede Wereldoorlog verborg Gijs Wijnveld, groenteboer en koffiebrander in Schaarsbergen, samen met de boswachter neergestorte Britse piloten in de ijskelder. Hij hielp ze aan burgerkleding en eten en begroef de uniformen in het bos. Dit terwijl de Duitse officieren op een steenworp afstand verbleven in Groot Warnsborn. Het landhuis werd in 1945 verwoest door brand en na de oorlog geheel opnieuw opgebouwd.

Mandarijneend

Op de landgoedvijvers is vaak de mandarijneend te zien. Deze exoot werd ooit uit Oost-Azië gehaald als siervogel. Uit gevangenschap ontsnapte vogels leven hier nu in het wild. Ze nestelen in holtes van de vele oude bomen op het landgoed, tot soms wel enkele meters boven de grond. Andere dieren die hier bij het water leven zijn bijvoorbeeld de ringslang, de ijsvogel en de grote gele kwikstaart.

Monument

Clément van Maasdijk was de eerste Nederlandse vlieger die verongelukte. In augustus 1910 was er een vliegdemonstratieweek in Schaarsbergen. De avond ervoor gaf hij een korte demonstratie voor zijn verloofde en enkele monteurs. De Rustwatlaan, bij het startpunt van dit Klompenpad, was de startbaan. Tijdens het vierde rondje ging het mis: het tweemotorig toestel stortte neer op de Warnsbornse heide.

Koningsoord

De overstaproute loopt langs Abdij Koningsoord met gastenhuis, abdijwinkel en natuurbegraafplaats. Hier wonen en werken sinds 2009 de zusters van de Cisterciënzer orde, ofwel trapistinnen. De nieuwe abdij werd gebouwd naar eeuwenoude ontwerpen, met alle belangrijke vertrekken rond de binnentuin. Verderop ligt het terrein van de Missionarissen van Mill Hill.

Klompenpaden

Inmiddels zijn er maar liefst 143 klompenpaden. Er zijn er een paar in Utrecht, maar de meeste liggen in Gelderland. Dit maakt klompenpaden een echt Gelders fenomeen. De paden lopen over boerenerven, door prachtige natuur en langs historische plekken.

Presentator Klaas Drupsteen ontdekt in het programma Klaas op Klompen de klompenpaden van Gelderland. Onder het genot van de prachtige natuur van onze provincie praat hij met voorbijgangers en bewondert hij de hoogtepunten die hij op zijn pad tegenkomt.

Klaas op Klompen is iedere zondag vanaf 17.15 uur te zien op TV Gelderland.