Kolonien van Weldadigheid op WereldErfgoedlijst

Op 26 juli heeft het Werelderfgoedcomité van Unesco de Koloniën van Weldadigheid op de Werelderfgoedlijst geplaatst. Nederland diende samen met België de nominatie in. Het gaat in Nederland om de drie koloniën Veenhuizen, Frederiksoord en Wilhelminaoord. En in Vlaanderen om de Wortel-Kolonie.

Werelderfgoed
In de wereld is er natuurlijk en cultuurhistorisch onroerend erfgoed dat bijzonder waardevol en uniek is en voor toekomstige generaties bewaard moet blijven. Daarom is in 1972 het Werelderfgoedverdrag opgesteld. Het verdrag ontstond onder de vleugels van UNESCO, de organisatie voor onderwijs, wetenschap en cultuur van de Verenigde Naties. Inmiddels ondertekenden bijna tweehonderd landen het. Ook Nederland en België.

Uitzonderlijk erfgoed krijgt een plaats op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Dat zijn sinds de jaren 1970 al meer dan duizend sites. Landen die het Werelderfgoedverdrag ondertekenden, dragen zelf kandidaten uit hun land voor aan het Werelderfgoedcomité in Parijs. Elk jaar beslist dat comité welke voorgedragen sites inschreven worden op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

Het dossier van de Koloniën van Weldadigheid is in januari 2017 ingediend door het Nederlandse Rijk vanuit een internationale samenwerking tussen Nederland en België. Op de internationale conventie in Bahrein in 2018 besliste het Werelderfgoedcomité dat de Koloniën nog wat huiswerk mee kregen en dat ze binnen de drie jaar het dossier opnieuw mogen indienen. In januari 2020 werd het dossier door België opnieuw ingediend en in de zomer van 2021 (omwille van Covid-19 is dit 1 jaar uitgesteld) volgde de besluitvorming.

Erkenning
De erkenning is de kers op de taart van de jarenlange inspanningen en samenwerking tussen twee landen, vier provincies, acht lokale besturen, het agentschap Onroerend Erfgoed, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Stichting Kempens Landschap en tal van andere partners. Bijzonder is dat de Koloniën van Weldadigheid het eerste Werelderfgoed zijn dat niet door een Rijksoverheid is voorbereid. Het zijn de gebieden zelf - onder verantwoordelijkheid van de provincie Drenthe en Kempens Landschap - die het dossier hebben opgebouwd.

De samenwerking en een gedeelde visie hebben gezorgd voor deze prachtige stukken erfgoed die voortaan ook wereldwijd erkenning genieten. De Koloniën van Weldadigheid gaan vanaf nu een nieuwe periode tegemoet.

Een uitzonderlijk verhaal
De Koloniën van Weldadigheid ontstonden in 1818-1825 als integrale oplossing voor armoedebestrijding. Na de napoleontische oorlogen heerste er in de Verenigde Nederlanden (Nederland, België en Luxemburg) veel armoede en bedelarij, vooral in de steden. Bij de aanleg van de Koloniën van Weldadigheid werd het schrale natuurlijke landschap door menselijk toedoen in één beweging herschikt en overschreven met een geordende en geometrische structuur. Het resulterende ontginningslandschap met monumentale dreven (lanen), Koloniehuisjes, gestichten en boerderijen met akkerbouw weerspiegelt het toenmalige verlichte gedachtengoed.

Een wandeling door de verschillende Koloniën neemt je mee door de tijd. Hoewel de landlopers ondertussen verdwenen zijn, zijn hun sporen in deze landschappen nog altijd duidelijk zichtbaar. Ze laten zien hoe twee eeuwen geleden met armoedebestrijding geëxperimenteerd is en hoe een wijzigende maatschappelijke moraal zich aftekende in het landschap.

Werelderfgoedkaart
Hier kan je een kaart bekijken met alle sites van de Werelderfgoedlijst, in het Nederlands. Of surf naar de officiële website van UNESCO (in het Engels of het Frans).

Je vindt alle Nederlandse sites van de Werelderfgoedlijst op de website van Stichting Werelderfgoed.

Bron: Koloniën van Weldadigheid

In het voorjaarsnummer van 2018 schreef Naober al eens uitgebreid over de Koloniën van Weldadigheid. Kijk hier voor het artikel.